Naturalesa i medio ambiente

‘Blue Destination Bonaire’ na peliger: Noel Janga ke akshon rápido 

KRALENDIJK – Na aña 2018 Boneiru a haña komo promé isla e nòmber ‘Blue Destination’. E naturalesa bunita i e awanan blou ta parse bèrdat sin presedente riba e materialnan di promoshon ku Ofisina di Turismo (TCB) ta uza. Sinembargo tin un peliger. Segun aktivista Noel Janga Boneiru ta yen yen di sushi ku ta bentá tur kaminda. P’esei e tin su duda pa loke ta trata e konsepto si no tuma akshon rápido.

Na 2018 KvK, Bonhata i TCB a presentá e konsepto: ‘Blue Destination Bonaire’. Segun director di TCB di e tempu ei, Maurice Adriaens, e konsepto tabata lógiko pa Boneiru. El a bisa esaki e tempu ei: “Tin mas isla òf destinashon ku lo bini riba e idea aki, pero nos ta promé.” Ku e prinsipio e organisashonnan ke protehá e awanan blou di Boneiru. Un prinsipio ku lo por kai bou di e konsepto ta: ‘Eliminá sushi ku hende ta okashoná’. Segun aktivista Noel Janga na e momentonan aki e último aki por ta un peliger pa e isla.

,,Mas ku djes aña mi ta mira mas i mas sushi di kaya na Boneiru. Esaki ta kresiendo. No solamente den e barionan, pero tambe riba e kamindanan di Kunuku”, segun Janga ku diariamente ta hasi kayanan limpi komo boluntario. “Selibon ta piki e sushi. Tambe nan ta limpia kantu di kaminda. Pero esaki nan ta hasi un meter for di kaminda. Sobrá sushi ku ta bai den Kunuku ta keda einan. E sushi aki tambe bo no por yega n’e pa piki. Boneiru tin un problema grandi”. 

Bergwensa pa videonan di promoshon 

Janga ku a nase i lanta na Boneiru, a regresá su isla na aña 2012. For di e tempu ei e ta limpia boluntariamente den barionan. “E aña ku mi a bolbe, mi a mira tur e sushi den bario di Lagun. E ora ei mi a kuminsa piki e sushi. E trabou ta pisá. Mi ta haña por ehèmpel hopi bestia morto, sushi di kaya, bòter, televishon, stof i artíkulonan hòrtá ku a laga atras. Sierto sushi ta trese kakalaka, raton i djaka. Tambe mi ta konstantemente eksponé na solo. For di novèmber 2023 mi ta hasi limpi tur dia alrededor di kuater ora”. Personanan di den bario ta apresiá i ta agradesido pa su trabou. Sa sosodé ku Janga ta risibí un kompensashon chikitu òf algu di kome. Pero mayoria bes e ta hasi e trabou pòrnada.

Pa Janga ku gusta mira un naturalesa limpi na Boneiru tin biaha ta un sumpiña den su wowo ora e mira e medionan di merkadeo ku e isla ta uza: “Mi tin bergwensa tin biaha ora mi mira TCB presentá videonan di promoshon na New York. Riba e pòtrèt- i videonan e ta mustra bunita. Pero ora e hendenan kore rònt aki nan, nan ta mira hopi porkeria riba e isla. Si, e awa por ta un blue destination. Pero e isla mes e ora ei? Mi ta haña ku ta tuma e hendenan aki hasi.”

Solushon 

E aktivista ke pa tuma akshon mésora. “Ta un menasa pa nos salú, un impakto negativo pa e sistema eko i e tin balor pa e produkto Boneiru si nos tene naturalesa limpi”, segun Janga.

Fuera di hasi limpi boluntariamente Janga ke bai un stap mas leu. E aña aki el a duna un presentashon, kaminda e ta pidi sosten di gobièrnu pa e problema. “Mi a pidi un kontrato di kuido serka gobièrnu. Mi a entregá esaki na luna di febrüari. Na luna di mei mi a presentá e plan. E diputadonan tabata presente. Den e presentashon mi a purba di hasi nan konsiente di e situashon. Tambe mi a bini ku solushonnan.”

Un parti di e solushon por ta duna informashon. Segun Janga hopi hende riba e isla ta inkliná pa tira sushi di kaya ‘gewon’ den naturalesa. E ta ripará ku tin eskases di informashon riba maneho di sushi. E ta boga pa mas konsientisashon via skol, radio i televishon. “Ta dependé natural di kon bo a lanta. Habitantenan no tin hopi sèn akinan. Pero nos mester hasi e hendenan konsiente si di e problema.”

SeliBon ta yuda Janga boluntariamente ku piki sushi i ta duna sosten kaminda por. “Esaki ta bon. Pero mi ta spera tambe riba mihó ekipo pa ehekutá mi trabou mas efisiente”, segun e aktivista. “Na Suisa mi ta mira bunita pueblesitonan i mi ta kere ku Boneiru, komo un pueblo grandi, tambe por yega dje leu ei. Mi no a tende nada ainda di nan, pero mi ta spera ku gobièrnu ta bai reakshoná positivo riba mi plannan.”

Deel dit artikel
Rocargo
Rocargo
Rocargo
Rocargo